Historisch Museum Den Briel is gevestigd in de voormalige stadsgevangenis en waag. In de opstelling van het museum is de inname van den Briel op 1 april 1572 geplaatst binnen de context van de Tachtigjarige oorlog. Op 1 april 1572 wonnen de watergeuzen met de inname van Brielle hun eerste slag op de Spanjaarden. Dit had een domino-effect als gevolg: diverse Hollandse steden voelden zich gesterkt in hun strijd tegen de Spaanse overheerser. Brielle was de eersteling der vrijheid (Libertatis Primitiae) en Alva verloor zijn bril. In het museum is van alles te zien, te horen en te ervaren over die Tachtigjarige Oorlog: hoe zat het ook al weer met Johan van Oldenbarnevelt en Prins Maurits (luister naar hun dienaren), of de Vrede van Münster in 1648? Wie was Alva en wat was zijn Inquisitie? Wat betekende ‘ketter’ in die tijd ook al weer?
In de Waag werden in vroeger tijden goederen gewogen, veelal met een tweearmige balans waaraan twee weegschalen hingen. Nu wordt in dit deel van het museum aandacht besteed aan de vieringen van 1 april 1572, een evenement dat jaarlijks in Brielle plaatsvindt.
… en meer
Maar er is meer te zien. Zo is er ruim aandacht voor de Brielse zeehelden: de uit Brielle afkomstige admiraal Maarten Harpertszn Tromp, admiraal Corneliszn Witte de With en admiraal Philips van Almonde. Door middel van een interactief spel komt de bezoeker meer te weten over het leven op zee in de 17de en 18de eeuw en er kan zeeslagje worden gespeeld.
Ook toont het museum in de portrettengalerij van de Brielse schatkamer een aantal prachtige portretten, onder anderen van de hand van David Bailly en Justus van Egmond.Daarnaast is er aandacht voor degenen die eigenlijk aan de wieg van de stad Brielle stonden: de Heren en Vrouwen van Voorne, lokale edelen die in de 13de eeuw grond van hun hof aan particulieren schonken, waaruit Brielle ontstond.
Ten slotte wordt er aan de hand van archeologische opgravingen van alles verteld over het gebied waar Brielle zich bevindt van steentijd tot middeleeuwen, en worden de unieke vondsten getoond die tijdens opgravingen werden gedaan op een voormalig kloosterterrein in het oude centrum van de stad. Zo is er een volledig bewaard skelet van een man uit de 16de eeuw in zijn originele grafkist te zienen kan de bezoeker met een VR-bril 3Dreconstructies van een aantal ruimtes uit de verdwenen kloosters beleven.
