Mijn naam is Ankie Kalkman, geboren en getogen Brielse en sinds 1 jaar werkzaam als receptioniste in ons mooie historisch museum Den Briel. Naast het ontvangen van de bezoekers voor het museum, verkoop van entreebewijzen, verkoop souvenirs, informatie verstrekken over Brielle en omgeving, krijg ik ook heel veel vragen over bepaalde objecten in het museum.
Een van de meest gestelde vraag is: wat is dat voor een beest boven op die kast daar?
Deze kast staat in de grote hal van ons museum.
Dit beest (Capirussa, Centaur, of zelfs een hond) is de schildhouder van het wapen van Brielle.
Het huidige wapen van Brielle is officieel in gebruik sinds 24 juli 1816, op die datum werd het wapen aan de stad toegekend. De stad voert sinds 1326 een stadswapen, hoewel het pas 4 jaar later stadsrechten kreeg van Gerard van Voorne. Het wapen heeft sindsdien verschillende vormen en schildhouders gekend.
Het oudste zegel dat van Brielle bekend is stamt uit 1326, 4 jaar voor het verkrijgen van stadsrechten. Het heeft een gegolfde paal (een baan in het midden) met aan beide kanten van de paal een naar beneden kijkende vis. De oudste bekende stadsregering stamt uit 1397, deze heeft een stadspoort met 2 gekanteelde torens. Tussen deze 2 torens hangt een schildje met daarop een leeuw, mogelijk is dit schildje het wapen van de familie Van Voorne. Tussen 1397 en 1688 zijn alle zegels hetzelfde, op een geheimzegel na. Dit geheimzegel toont een burcht met een uitkomende leeuw.
Eind 17e eeuw komen zegels in gebruik met daarop het nu in gebruik zijnde stadswapen. Het is vermoedelijk afgeleid van het oudste bekende zegel, te weten een rode paal. De oudste, bekende, afbeelding in kleur bevindt zich in de Sint Catharijnekerk. Het betreft een muurschildering van eind 15e eeuw. Deze afbeelding is gelijk aan het huidige wapen, het schild, want de schildhouder is in de loop der geschiedenis meermalen van vorm veranderd.
Afhankelijk van de tijd en de interpretatie van de schrijver die een studie heeft verricht naar de herkomst en vorm van de schildhouder is dit een Capirussa, Centaur of zelfs een Hond.
De herkomst en reden van toevoegen van een schildhouder is nog altijd niet bekend. De oudste bronnen over het wapen van Brielle hebben het over een Capirussa als schildhouder. Dat is een mythologisch wezen uit Indonesië (toen Indië), het is een wezen met een menselijk hoofd, oren en staart van een hond en voeten die op paardenhoeven lijken. Een dergelijk wezen zou ooit gezien zijn inde Maas bij Brielle.
Gedurende de 18e eeuw is de Capirussa vervangen door een Centaur, een mythologisch wezen uit het Oude Griekenland. Het is een wezen met het lijf van een paard met daarop een menselijk torso. Uiteindelijk zou dit wezen in 1816 ook de officiële schildhouder worden. In de 18e eeuw lijkt het wezen ook wel wat op een “mislukte hond” of een Cerberus.
Op het wapen staat op de spreuk: Libertatis Primitiae, vermoedelijk komt dit van het randschrift dat de Hervormde Kerk in 1582 op een zegel liet snijden. Die spreuk luidde: Primitiae Belgicae Libertatis Brilae. In 1786 komt deze spreuk ook op de Brielse Courant voor.
De beschrijving van het wapen van de stad Brielle luidt per 24 Juli 1816 als volgt:
“Van zilver beladen met een pal van keel. Het schild gedekt met een kroon van goud, gecierd met 17 paarlen en ter linker zijde vastgehouden door een Centour, onder het schild het voorvaderlijke motto: Libertatis Primitiae” (Eerstelingen der Vrijheid).
Een pal is een verticale paal door het midden van het wapen. De schildhouder staat op een groene ondergrond en het motto wordt weergegeven op een lint dat onder het schild en de schildhouder door gaat.
